I pre osnivanja Gradske biblioteke, u Vršcu radilo je nekoliko biblioteka. Teško je utvrditi tačne datume osnivanja, vek trajanja i veličinu pojedinih biblioteka. Pisani tragovi govore da je već 1820. godine (po jednom zapisu na knjizi koja se čuva u Gradskoj biblioteci) osnovana čitaonica. U pitanju je, verovatno, biblioteka Bogoslovije, koja je tada počela da radi. Kao pretplatnik na Davidovićevu "Istoriju naroda srpskog", 1846. godine se pominje Čitaonica srpska iz Vršca. Godine 1882. osniva se Opšta radnička čitaonica, a 1886. Nastavnička biblioteka. Jedna od najznačajnijih biblioteka u prošlosti je svakako ona koju je osnovao Laza Nančić 1884. godine, poznati vršački socijalista, pod nazivom Srpska zanatlijska čitaonica koja se kasnije spojila sa Pevačkim društvom. Treba istaći i rad Srpske ratarske čitaonice (1897) koja je godinama okupljala vršačke ratare i čitaoce iz drugih slojeva.

Izuzetno važno za rad ovih biblioteka je da su one imale i obrazovnu funkciju, jer su organizovale brojna predavanja. Imale su i važnu ulogu u društvenom životu svoga članstva, jer su priređivale zabave, izlete i drugarske večeri.

Pored ovih postojalo je još nekoliko biblioteka za nemačko i mađarsko stanovništvo. Posebno treba istaći da je Vršac grad u kojem je uvek bilo vrlo značajnih privatnih biblioteka pojedinih Vrščana (Josip Novak, porodica Cijuk, Đorđe Nešić, glumac Andra Lukić), čije se knjige još mogu naći u fondovima današnje Gradske biblioteke.

Takva tradicija je ostavila bogate plodove. Najstarija knjiga u biblioteci datira iz 1496. godine u kojoj su objavljena pedagoška pisma. Pored ove najstarije vredno je pomenuti i 9 knjiga iz Sterijine lične biblioteke; knjigu koja je pripadala Sterijinom ocu; prvo izdanje Basni Dositeja Obradovića; knjigu koju je Dositej Obradović poslao 1804. godine Josifu Jovanoviću Šakabenti; Nomokanon štampan u Lavovu 1646. godine; kao i Šerijatsko pravo koje je ostalo u Vršcu još iz doba Turaka iz XVII veka. Čuva se i rukopisna hronika italijankog grada Villa Casteioni, pisana u periodu od 1424. do 1670. godine.

Gradska biblioteka u Vršcu, kao rezultat bogate tradicije i nasleđa, raspolaže bogatstvom od oko 200.000 knjiga, među kojima je oko 5.000 starih i retkih knjiga i veći deo knjiga štampanih u Vršcu ili o Vršcu, kao i dela vršačkih autora. U fondu od oko 20.000 časopisa i druge periodike nalazi se skoro kompletna vršačka periodika (Vojvodina, Budućnost, Rodoljub, Banatski list, Pogled, Srpstvo, Banaćanka, Nova zora, Nova sloga, Predstraža, Bubanj, Vršačka kula, koja i danas izlazi). Pored periodike na srpskom jeziku postoji i bogat fond periodike na nemačkom, mađarskom i rumunskom jeziku.